Choroba Tay-Sachsa jest rzadkim zaburzeniem genetycznym typowo ograniczonym do pewnych grup etnicznych. Charakteryzuje się on niszczeniem komórek nerwowych w ośrodkowym układzie nerwowym i może prowadzić do ślepoty, głuchoty oraz utraty funkcji umysłowych i fizycznych.
Tay-Sachs jest recesywnym autosomalnym zaburzeniem, co oznacza, że jest to choroba odziedziczona po rodzicach.
Choroba jest związana z mutacjami w genie HEXA , których jest więcej niż 100 odmian. W zależności od tego, które mutacje są sparowane, choroba może mieć bardzo różne formy, powodując choroby w okresie niemowlęcym, w dzieciństwie lub w wieku dorosłym.
Śmierć zwykle występuje u dzieci w ciągu kilku lat od pierwszych objawów, ponieważ zniszczenie komórek nerwowych nie pozwala im się ruszyć ani nawet połknąć. W zaawansowanych stadiach dzieci stają się coraz bardziej podatne na infekcje. Większość umiera z powodu komplikacji zapalenia płuc lub innych infekcji dróg oddechowych.
Chociaż rzadko spotykany w populacji ogólnej, Tay-Sachs jest częściej widywany u Żydów aszkenazyjskich, Cajunów z południowej Luizjany, francuskich Kanadyjczyków z południowego Quebecu i irlandzkich Amerykanów.
Jak powoduje chorobę
Gen HEXA provides dostarcza instrukcji do wytwarzania typu enzymu zwanego hekosaminidazą A. Enzym ten jest odpowiedzialny za rozkładanie substancji tłuszczowej znanej jako gangliozyd GM2. U osób z chorobą Tay-Sachs heksosaminidaza A nie funkcjonuje już tak, jak powinna. Bez środków do rozbijania tych tłuszczów, toksyczne poziomy zaczynają akumulować się w komórkach nerwowych mózgu i rdzenia kręgowego, ostatecznie niszcząc je i prowadząc do symptomów choroby.
Infantile Tay-Sachs Disease
Objawy choroby Tay-Sachsa różnią się w momencie wystąpienia pierwszych objawów.
Najczęstszym rodzajem jest infekcyjna choroba Tay-Sachsa, której pierwsze oznaki pojawią się w wieku od trzech do sześciu miesięcy. W tym czasie rodzice zaczną zauważać, że rozwój i ruchy dziecka znacznie się zmniejszyły.
Na tym etapie dziecko może nie być w stanie odwrócić się lub usiąść. Jeśli dziecko jest starsze, może mieć trudności z czołganiem się lub podnoszeniem ręki. Będą również wykazywać przesadną, zaskoczoną reakcję na głośne dźwięki i mogą wydawać się apatyczne lub letargiczne. Stamtąd pogorszenie funkcji umysłowych i fizycznych jest zwykle nieubłagane i głębokie.
Objawy zazwyczaj obejmują:
drgawki
- utrata wzroku i ślepota
- utrata słuchu i głuchota
- ślinienie i trudności w połykaniu (dysfagia)
- sztywność mięśni i spastyczność
- zanik mięśni
- utrata funkcji intelektualnych i poznawczych
- paraliż
- śmierć
- śmierć, nawet z najlepsza opieka medyczna, zwykle ma miejsce przed ukończeniem czwartego roku życia.
Mniej częste formy
Podczas gdy infantylny Tay-Sachs jest dominującą postacią choroby, mniej powszechne typy występują u dzieci i dorosłych. Czas wystąpienia choroby jest w dużej mierze związany z kombinacją genów odziedziczonych po rodzicach.
Spośród dwóch mniej popularnych form:
Choroba młodzieńca Tay-Sachsa
- zwykle manifestuje się objawami od 2 do 10 lat. Podobnie jak w niemowlęcych Tay-Sachs, postęp choroby jest nieodwracalny, co prowadzi do pogorszenia zdolności poznawczych, mowy i koordynacji mięśni, a także dysfagii i spastyczności. Śmierć zazwyczaj ma miejsce między piątym a piętnastym rokiem życia. Późna choroba Tay-Sachsa also (znana również jako dorosły Tay-Sachs) występuje niezwykle rzadko i zwykle rozwija się u dorosłych w wieku od 30 do 40 lat. W przeciwieństwie do innych postaci choroby zwykle nie jest śmiertelna i przestaje postępować po pewien czas. W tym czasie dana osoba może doświadczyć spadku umiejętności umysłowych, niestabilności, trudności w mówieniu, dysfagii, spastyczności, a nawet psychozy typu schizofrenii. Osoby z późnym początkiem, Tay Sachs, często stają się trwale niepełnosprawne i wymagają pełnoetatowego wózka inwalidzkiego.
- Genetyka i dziedziczenie Podobnie jak w przypadku każdego autosomalnego zaburzenia recesywnego, Tay-Sachs występuje, gdy dwoje rodziców, którzy nie chorują, wnosi każdy gen recesywny do swojego potomstwa.
Rodzice są uważani za "nosicieli", ponieważ każdy z nich ma jedną dominującą (normalną) kopię genu i jedną recesywną (zmutowaną) kopię genu. Dopiero gdy dana osoba ma dwa recesywne geny, może wystąpić Tay-Sachs.
Jeśli oboje rodzice są nosicielami, dziecko ma 25 procent szans na odziedziczenie dwóch genów recesywnych (i uzyskanie Tay-Sachs), 50 procent szans na uzyskanie jednego dominującego i jednego recesywnego genu (i stanie się nosicielem), a 25 procent szansa uzyskania dwóch dominujących genów (i pozostających bez wpływu).
Ponieważ istnieje ponad 100 odmian mutacji
HEXA
, różne kombinacje recesywne mogą oznaczać bardzo różne rzeczy. W niektórych przypadkach połączenie nadaje wcześniejszy i szybszy postęp choroby, aw innych przypadkach późniejszy początek i wolniejszy postęp choroby. Podczas gdy naukowcy są bliżej zrozumienia, które kombinacje odnoszą się do jakich postaci choroby, wciąż istnieją duże luki w naszym genetycznym rozumieniu Tay-Sachs we wszystkich jego postaciach. Ryzyko
Tak rzadko, jak Tay-Sachs występuje w populacji ogólnej – występujące u około jednego na każde 320 000 urodzeń – istnieją pewne populacje, w których ryzyko jest znacznie wyższe.
Ryzyko jest w dużym stopniu ograniczone do tak zwanych "populacji założycieli", w których grupy mogą śledzić korzenie choroby z powrotem do określonego, wspólnego przodka. Ze względu na brak różnorodności genetycznej w obrębie tych grup, niektóre mutacje są łatwiej przekazywane do potomstwa, co skutkuje wyższymi wskaźnikami chorób autosomalnych.
W przypadku Tay-Sachs widzimy to w czterech konkretnych grupach:
Żydzi aszkenazyjscy
ponoszą największe ryzyko związane z Tay-Sachs, a jedna na 30 osób jest nosicielem. Specyficzny typ mutacji obserwowany w populacji (nazywany 1278insTATC) prowadzi do infantylnej choroby Tay-Sachsa. W Stanach Zjednoczonych dotknie to jedno z 3500 dzieci aszkenazyjskich.
- Cajuns na południu Luizjany również są dotknięte tą samą mutacją i mają mniej więcej taki sam poziom ryzyka. Naukowcom udało się prześledzić pochodzenie przewoźników od XVIII wieku do jednej pary założycieli we Francji, którzy nie byli Żydami.
- Francuscy Kanadyjczycy w Quebecu mają takie samo ryzyko jak Cajunowie i aszkenazyjscy Żydzi, ale są dotknięci dwoma całkowicie niezwiązanymi mutacjami. W obrębie tej populacji przypuszcza się, że jedna lub obie mutacje zostały przywiezione z Normandii lub Perche do kolonii Nowej Francji około 17 wieku.
- Irlandzcy Amerykanie rzadziej chorują, ale nadal mają około 1 na 50 szans na bycie nosicielem. Ryzyko wydaje się największe wśród par, które mają co najmniej trzech dziadków z Irlandii.
- Rozpoznanie Poza motoryką i objawami poznawczymi choroby, jednym z objawów ostrzegawczych u dzieci jest zaburzenie widzenia zwane "wiśniową plamą". Stan, charakteryzujący się owalnym, czerwonym przebarwieniem na siatkówce, jest łatwo zauważalny podczas rutynowego badania wzroku. Czeremchy spotyka się u wszystkich niemowląt z chorobą Tay-Sachsa, a także u niektórych dzieci. Nie występuje u dorosłych.
W oparciu o wywiad rodzinny i pojawienie się objawów, lekarz potwierdzi diagnozę, zlecając badania krwi, aby ocenić poziom heksozaminidazy A, która będzie niska lub nieistniejąca. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących rozpoznania lekarz może wykonać test genetyczny w celu potwierdzenia mutacji
HEXA
. Leczenie Nie ma lekarstwa na chorobę Tay-Sachs. Leczenie jest przede wszystkim ukierunkowane na opanowanie objawów, które mogą obejmować:
leki przeciwzapalne, takie jak gabapentyna lub lamotrygina,
antybiotyki zapobiegające lub leczące aspiracyjne zapalenie płuc,
- klatki piersiowej, fizjoterapia do leczenia zastoinowej drogi oddechowej,
- fizjoterapia w celu utrzymania elastyczności stawów
- leki, takie jak jako triheksyfenidyl lub glikopirolan, aby kontrolować wytwarzanie śliny i zapobiegać ślinotokowi
- Używanie butelek dla niemowląt zaprojektowanych dla dzieci z rozszczepem podniebienia ułatwiających połykanie
- Leki zwiotczające mięśnie, takie jak diazepam, stosowane w leczeniu sztywności i skurczów
- Rurki do karmienia podawane przez nos (nosowo-żołądkowe) lub chirurgicznie implantowane do żołądka (przezskórna endoskopowa gastrostomia lub rurka PEG)
- Podczas gdy badania genetyczne i badania nad terapią substytucyjną enzymu są badane jako środek do leczenia lub spowalniania progresji choroby Tay-Sachsa, większość z nich znajduje się na bardzo wczesnym etapie badań.
- Zapobieganie
Jedynym sposobem na uniknięcie Tay-Sachs jest zidentyfikowanie par, które są w grupie wysokiego ryzyka i pomagają im w podejmowaniu właściwych decyzji dotyczących reprodukcji. W zależności od sytuacji interwencja może mieć miejsce przed ciążą lub w jej trakcie. W niektórych przypadkach mogą istnieć dylematy etyczne lub moralne do rozważenia.
Wśród opcji:
Podczas ciąży można pobrać amniocentezę lub biopsję kosmówki (CVS) w celu pobrania komórek płodowych do badań genetycznych. Pary mogą następnie zdecydować, czy mają aborcję na podstawie wyników.
Pary, które przechodzą zapłodnienie in vitro (IVF) mogą mieć genetycznie przetestowane jajeczka przed implantacją. W ten sposób para może zapewnić, że tylko zdrowe zarodki są przenoszone do macicy. Chociaż skuteczność, IVF jest bardzo kosztowną opcją.
- W ortodoksyjnych społecznościach żydowskich grupa o imieniu Dor Yeshorim przeprowadza anonimowe badania na chorobę Tay-Sachsa u uczniów szkół średnich. Osoby, które poddają się testowi, otrzymują sześciocyfrowy kod identyfikacyjny. Kiedy znajdą potencjalnego partnera, para może zadzwonić na gorącą linię i użyć ich numerów identyfikacyjnych oceniających ich "kompatybilność". Jeśli oba są nosicielami, zostaną oznaczone jako "niezgodne".
- Słowo od
- Verywell
Jeśli masz do czynienia z pozytywnym wynikiem choroby Tay-Sachsa – zarówno jako nosicielka, jak i rodzic – ważne jest, aby porozmawiać z lekarzem specjalistą, aby w pełni zrozumieć, co oznacza diagnoza i jakie są twoje możliwości. Nie ma żadnych złych lub słusznych wyborów, tylko te osobiste, za które ty i partner masz pełne prawo do poufności i szacunku.
