Granulomatoza z zapaleniem naczyń (GPA), znana częściej jako ziarniniak Wegenera, jest rzadkim zaburzeniem autoimmunologicznym, które powoduje zapalenie naczyń krwionośnych w różnych częściach ciała.
Przyczyny
Podobnie jak w przypadku wszystkich chorób autoimmunologicznych, GPA charakteryzuje się brakiem odporności. Z nieznanych przyczyn ciało błędnie rozpoznaje normalną tkankę w naczyniach krwionośnych jako obcą.
Aby powstrzymać postrzegane zagrożenie, komórki odpornościowe otoczą komórki i utworzą utwardzony guzek znany jako ziarniniak.
Tworzenie ziarniaków może prowadzić do rozwoju przewlekłego stanu zapalnego w dotkniętych naczyniach krwionośnych (stan znany jako zapalenie naczyń). Z biegiem czasu może to strukturalnie osłabić naczynia i spowodować ich pęknięcie, zwykle w miejscu wzrostu ziarniniakowatych. Może również powodować stwardnienie i zwężenie naczyń krwionośnych, odcinając dopływ krwi do kluczowych części ciała.
GPA wpływa głównie na małe i średnie naczynia krwionośne. Podczas gdy drogi oddechowe, płuca i nerki są głównymi celami ataków, GPA może również powodować uszkodzenie skóry, stawów i układu nerwowego. Serce, mózg i przewód żołądkowo-jelitowy są rzadko dotknięte.
GPA dotyka w równym stopniu mężczyzn i kobiety, głównie w wieku od 40 do 60 lat. Uważa się, że jest to rzadka choroba, której roczna częstość występowania wynosi tylko około 10-20 przypadków na milion osób.
Wczesne oznaki i objawy
Objawy GPA różnią się w zależności od lokalizacji zapalenia naczyń. We wczesnym stadium choroby objawy mogą często być niejednoznaczne i niespecyficzne, takie jak katar, ból nosa, kichanie i kroplówka nosa.
Jednak wraz z postępem choroby mogą rozwinąć się inne, bardziej poważne objawy, w tym:
- utrata wagi
- zmęczenie
- utrata apetytu
- gorączka
- krwawienia z nosa
- bóle w klatce piersiowej (z dusznością lub bez)
- ból ucha środkowego
uogólniony charakter tych objawów może często utrudniać diagnozę. Nierzadko zdarza się, że GPA jest błędnie zdiagnozowana i traktowana jako infekcja dróg oddechowych. To tylko wtedy, gdy lekarze nie mogą znaleźć żadnych dowodów na obecność wirusa lub bakterii, że dalsze badania mogą być zlecone, szczególnie gdy istnieją dowody zapalenia naczyń.
Objawy ogólnoustrojowe
Jako choroba ogólnoustrojowa, GPA może spowodować uszkodzenie jednego lub kilku narządów naraz. Podczas gdy lokalizacja objawów może się różnić, przyczyna (zapalenie naczyń) może zwykle wskazywać lekarza w kierunku diagnozy autoimmunologicznej, jeśli zaangażowane są liczne narządy.
Do ogólnoustrojowych objawów GPA mogą należeć:
- Zapadnięcie się mostka nosowego z powodu perforowanej przegrody (zwane również deformacją "siodła" podobną do tej obserwowanej podczas długotrwałego używania kokainy)
- Utrata zębów z powodu niszczenia kości
- Niedosłuch odbiorczy spowodowany uszkodzeniem ucha wewnętrznego
- Rozwój ziarniniakowatych narośli w częściach oka
- Głos zmienia się z powodu zwężenia tchawicy
- Krew w moczu (krwiomocz)
- Gwałtowna utrata czynności nerek prowadząca do niewydolności nerek
- Kaszel z zakrwawioną flegmią spowodowaną powstawaniem zmian ziarniniakowych i ubytków w płucach
- Zapalenie stawów (często na początku zdiagnozowane jako reumatoidalne zapalenie stawów)
- Rozwój czerwonych lub fioletowych plam na skórze (plamica)
- Drętwienie, mrowienie lub pieczenie spowodowane przez uszkodzenie nerwów (neuropatia)
Metody diagnozy
Rozpoznanie GPA jest zwykle wykonywane tylko wtedy, gdy kilka niepowiązanych z nim objawów pozostaje niewyjaśnionych przez długi czas. Chociaż dostępne są badania krwi w celu identyfikacji specyficznych autoprzeciwciał związanych z chorobą, obecność (lub brak) przeciwciał nie wystarcza do potwierdzenia (lub odrzucenia) diagnozy.
Zamiast tego diagnozy są podejmowane na podstawie kombinacji objawów, testów laboratoryjnych, zdjęć rentgenowskich i wyników badania fizykalnego.
Do poparcia diagnozy mogą być potrzebne inne narzędzia, w tym biopsja uszkodzonej tkanki. Biopsja płuc jest zwykle najlepszym miejscem do rozpoczęcia leczenia, nawet jeśli nie występują objawy oddechowe. Z kolei biopsje górnych dróg oddechowych są najmniej pomocne, ponieważ 50 procent nie wykazuje żadnych objawów ziarniniaków ani uszkodzenia tkanek.
Podobnie, badanie RTG klatki piersiowej lub CT może często ujawniać nieprawidłowości w płucach u osób z prawidłową funkcją płuc.
Łącznie połączenie testów i objawów może być wystarczające, aby wesprzeć diagnozę GPA.
Obecne leczenie
Przed latami 1970. ziarniniak Wegenera uznano za niemal powszechnie śmiertelny, najczęściej z powodu niewydolności oddechowej lub mocznicy (stan obejmujący wyjątkowo wysoki poziom produktów odpadowych we krwi).
W ostatnich latach kombinacja wysokich dawek kortykosteroidów i leków immunosupresyjnych okazała się skuteczna, osiągając remisję w 75 procentach przypadków.
Aktywnie redukując stan zapalny za pomocą kortykosteroidów i łagodząc reakcję autoimmunologiczną za pomocą leków hamujących układ immunologiczny, takich jak cyklofosfamid, wiele osób z GPA może prowadzić długie, zdrowe życie i pozostać w remisji przez 20 lat lub dłużej.
Po początkowym leczeniu dawkowanie kortykosteroidów jest zwykle zmniejszone, ponieważ choroba jest kontrolowana. W niektórych przypadkach narkotyki mogą zostać całkowicie zatrzymane.
Cyklofosfamid jest zwykle przepisywany przez trzy do sześciu miesięcy, a następnie przechodzi na inny, mniej toksyczny środek immunosupresyjny. Czas trwania leczenia podtrzymującego może być różny, ale zazwyczaj trwa rok lub dwa przed rozważeniem jakichkolwiek zmian dawki.
U osób z ciężką chorobą mogą być potrzebne inne, bardziej agresywne interwencje, w tym:
- Podawanie dożylne w wyższej dawce
- Wymiana osocza (w przypadku oddzielania krwi w celu usunięcia autoprzeciwciał)
- Przeszczep nerki
Rokowanie
Mimo wysokiego odsetka remisji, do 50 procent leczonych osób doświadcza nawrotu. Ponadto osoby z GPA są narażone na długotrwałe powikłania, w tym przewlekłą niewydolność nerek, utratę słuchu i głuchotę. Najlepszym sposobem uniknięcia takich sytuacji jest zaplanowanie regularnych badań kontrolnych u lekarza, jak również rutynowych badań krwi i obrazowania.
Przy prawidłowym postępowaniu z chorobą 80% pomyślnie leczonych pacjentów będzie żyło przez co najmniej osiem lat. Nowsze terapie oparte na przeciwciałach i podobna do penicyliny pochodna o nazwie CellCept (mykofenolan mofetylu) mogą dodatkowo poprawić te wyniki w nadchodzących latach.
